SARILIK HAKKINDA

SARILIK NEDİR, NEDENLERİ VE TEDAVİSİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Sarılık, kan bilüribin düzeyi artışının, deri, göz ve mukozalarda ki sarı bulgusudur ve bir hastalık değildir. Sarılık karaciğerin iltihabi (viral hepatit) hastalıklarında, tümör veya kist gibi bası yapan hastalıklarında, safra yollarına dışarıdan bası yapan bütün hastalıklarda,ani ve büyük miktarda kan yıkımı olan durumlarda(hemoliz) ve yeni doğanlarda fizyolojik olarak görülebilir.

Bilüribin dolaşımı şöyledir: Kan elamanlarının yıkımı sonucu oluşan bilüribin karaciğerde bazı aşamalardan geçerek safra kanalları aracılığı ile barsağa atılır, buradan da bazı aşamalardan geçtikten sonra büyük bir kısmı geri emilir ve kan dolaşımına girer. Atılan kısım dışkıya mevcut rengini verir. Kan dolaşımına tekrar dönen bilüribinin bir kısmı da  idrardan atılır. Normal idrara da sarı rengini bilüribin vermektedir.

Viral hepatitlerde bilüribinin taşınmasında ve karaciğerde işlenmesinde kusur ortaya çıkar ve kandaki miktarı artar. Bu tip sarılıklar bulaşıcıdır.  Hepatit A ve E virüsleri dışkı ile atılırlar ve bulaşma yolları ağız ve dışkı yoluyla olur. B ve C virüsleri ise, kan ve kan ürünlerinin alınması, enfekte iğneler,ortak kullanılan eşyalar(diş fırçası, tıraş bıçakları), yaralanmalar, akupunktur, diş tedavisi ve cinsel ilişki vs. ile bulaşırlar.  Belirtiler arasında, halsizlik, iştahsızlık, mide bulantısı, karnın sağ üst kadranında ağrı, derinin ve gözlerin sararması ve idrarın koyulaşmasıdır. Kısa süren ateş, eklem ağrıları ve grip benzeri şikayetler olabilir. A ve E hepatit enfeksiyonları tam ile iyileşirken, B, C hepatitler ise kronikleşebilirler. A hepatisi kolay bulaşır kolay iyileşir, B hepatiti daha zor bulaşır daha zor iyileşir, C hepatiti çok daha zor bulaşır ama en ağır seyredenidir zor iyileşir. Genellikle siroz ve vardır kanserleşme oranı yüksektir.A hepetitinden sonra hasar pek kalmaz , B hepatitinin büyük bir kısmı iyileşir, az bir kısmı siroz ve kanser yapar, az bir kısmı ise semptom vermeden kanda bulunur ancak bu taşıyıcılık durumu karaciğer yorulmalarında hastalığa dönüşebilir..

Tıkanma sarılığında , karaciğerde bilüribine işlenme işlemi yapılır ancak safra yollarına dışarıdan bası vardır ve oluşan bilürübin ile safra barsağa atılamaz.  Bu tip sarılıkta dışkı rengini alamayacağı için açık renkli, idrar rengi ise koyudur. Mikrorganizma olmadığı için bulaşıcılık söz konusu olmaz. Bu tip hastalıklar arasında, karaciğerin iyi ve kötü huylu kanserleri,kistleri, safra kesesi taş ve kanser hastalıkları, pankreas kanserleri ve kistleri,mide kanserleri, safra yollrının doğuştan ve sonradan olan darlıkları vs. sayılabilir.

Hepatoselüler sarılık, karaciğerin hücrelerinin, alkol ve toksik maddeler, ilaçlar, bazı sistemik hastalıklar ve hepatitler, vs.  hasarlanması ile olur.  İşlenmiş bilirubin miktarının azalır. Kanda işlenmemiş bilürübin artar ve idrarda koyulaşma olur.

Yenidoğan sarılığı, karaciğer bilirubin glukuronil transferaz enziminin aktivitesi yeni doğanda düşüktür;bu enzim yaşamın ikinci haftasında belirli bir düzeye ulaşır. yine bebeklerde eritrositlerin ömürleri daha kısadır veya doğumdan sonra dolaşımda fazla eritrosit vardır. Özellikle prematüre bebeklerde hiperbilirubinemi görülür. UV ışığı yaralı olmaktadır.

Tedavi nedene yöneliktir.  Hepatitlerden korunma da hijyen kurallarına uyulması özellikle önemlidir. Bir evde A hepatit hastası var ise, aynı kabdan yemek yenmemesi, aynı eşyaların kullanmaması gibi gerekir. B ve C hepatitlerinde ise, kan ürünleri alırken/verirken, berberlerde tıraş olurken, diş yaptırırken, cinsel yaşam aktivitesi içindeyken ve ya sonrasın da sorgulamak yerine, öncesinde tedbir almakta fayda var olduğunu aklımızın en sağlam yerine yazmamız gerekir!

Op. Dr. Muharrem YILMAZ