Kamuda İSG ve Yapısal Sorunlar

6331 Sayılı kanunla birlikte kamu kurum ve kuruluşlarında  İSG uygulamaları, kendine yasal bir dayanak bulmuş oldu. Şimdi sırada sistemin bizce en önemli unsurları olan İş Güvenliği ve İş Sağlığı Profesyonellerinin, kamuda da zorunlu olacağı 1 temmuz 2016 tarihine uyum hazırlıkları var. Kamuda İSG uygulamalarının önündeki yapısal sorunların etkisini en çok hisseden iSG uzmanları. Hem iş yeri hekimleri hem de iş güvenliği uzmanlarının; çalışma alanları ile görev tanımları net olarak belirlenmeli ve yasanın hedeflerine uygun bir konum kazandırılmalıdır.  Uzmanların yasada belirtilen yetki ve sorumluluklarını rahatça yerine getirmesi için gerekli adımların, bir an önce atılması gerekiyor.

Kamu kurum ve kuruluşlarında İSG uygulamaları, daha umutlu bir yaklaşımla İSG sisteminin gerekleri önünde kamuya özgü sorunlar bulunuyor. Bu sorunları iki ana başlık altında toplarsak biri fiziki diğeri de idari yapı kaynaklı olacaktır. Kamuya ait binalar genellikle eski. Bu binaların 6331 in; çalışma alanlarının özellikle teknik özelliklerine önemli vurgular yapan, proaktif yaklaşımına uygunluk göstermediği bilinen bir gerçek. Bu da kamu binalarının yenilenmesini, yeni mevzuata uygun hale getirilmesi ile birlikte önemli bir kaynak ihtiyacını gündeme getirmektedir. Hem insan temelli sosyal hukuk devletinin gerekleri, hem de önleme yaklaşımlı 6331 sayılı kanun; doğacak maliyetlerden çok daha önemli olgu olarak, iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesini hedeflemektedir. Kaldı ki önleme harcamaları, kaza ve hastalık maliyetlerine oranla her zaman daha az olacaktır. Kısacası acil çıkış kapıları, yangın merdivenleri olmayan, küçücük boğucu ofis odalarında onlarca çalışanın içeri açılan daracık kapılarla önem derecesi yüksek risklerle baş başa kalmasına daha fazla izin verilmemelidir.
Kamu çalışanlarının, kamunun yazdığı yönetmelikler doğrultusunda teknik özellikleri olan çalışma alanları talep etmesi de en doğal hakları sayılmalıdır.

Kamu kurum ve kuruluşlarında İSG uygulamalarında karşılaşılan bir diğer yapısal sorun da fiziki sorunlara göre daha karmaşık özelliklere sahip olan yönetimsel (idari) sorunlardır. Bu sorunların asıl kökeni ise kamuda ne yazık ki oluşturulamayan İş sağlığı ve Güvenliği kültürüdür. Birbirini besleyen bir sorun olarak, kamunun iş kanunları karşında kendini ayrıcalıklı hissetmesi de vardır. İSG nin bir sistem olarak uygulandığı ülkelerde bu ayrım bulunmazken, yasal yaptırımlar da katı şekilde uygulanmaktadır. Son zamanlarda özellikle Milli Eğitim Bakanlığında valilik olurlarıyla yapılan işveren vekilliği görevlendirmeleri bu aşmada isabetlidir. Bu durum İSG Profesyonellerinin işini kısmen kolaylaştırmakta ancak yeterli olmamaktadır. Buna neden olarak yetki karmaşaları, uzmanlar için yeterli yetki ve güven ortamının hazır olmaması, çalışan temsilcilerinin bu işi angarya olarak görmesi, kurullara ve risk değerlendirme ekibinde yer almak isteyen personelin azlığı, eğitimlerin önemine inanmayışları da eklenmektedir. Yine risk değerlendirmesi sonucu belirlenen yüksek derecedeki riskleri önleme amaçlı faaliyetlere, gerekli mali kaynağın sağlanması gecikmektedir. Kaldı ki çalışma alanlarının özellikle elektrik ve mekanik kullanılan bölümlerinde elektrik çarpması, yangın gibi acil müdahale gerektiren riskler için önleyici yaklaşımların maliyeti yüksek, yani doğrudan temin yoluyla karşılanamayacak miktarlara ulaşabilir. Bu durumda, uygulama gereğince hizmet alımı yoluyla elde edilen ürün ve hizmetlerin ihale süreci 6 ayı bulabilmektedir.

Kamuda İSG ve Yapısal Sorunlar İçin Çözüm Önerilerimiz

Kamuda İş sağlığı ve Güvenliği Uzmanları Derneği olarak, 6331 sayılı kanunun ruhuna uygun bir sistem için öncelikli önerimiz, İSG Profesyonellerinin özlük haklarının iyileştirilmesidir. Kanunun 8. Maddesindeki asıl işin yanında saatler olarak belirtilen görevlendirilme tipi değil de asıl işin kendisi olarak yapılmalıdır diyoruz. İş Güvenliği Uzmanlığı veya İş Yeri Hekimliği bir yan iş değil asıl ve uzmanlık gerektiren bir iş kimliğine kavuşturulmalıdır. Nitekim verilen sorumluluk ve yükümlülükler alınan ücretin çok ama çok üstünde bir nitelik aramaktadır. Bu bağlamda KİSGUD olarak beklentimiz, kamuda çalışan arkadaşlarımızın uzmanlık kadrosunda ve sadece İSG Uzmanlığı görevi kapsamındaki işleri yürüterek çalışmasıdır. Görev tanımı ancak bu şekilde net olur ve çalışanlar üzerinde olumlu yönde bir etki yaratır.

İş sağlığı ve Güvenliği Kültürünün oluşturulması için bir diğer çalışma da kamu kurum ve kuruluşları nezdinde İSG aykırılıklarının tespiti ve gerekli yaptırımların uygulanması olmalıdır. Denetim mekanizması ayrıcalıksız olarak işletilmeli, iSG Kurul üyeleri, destek elamanları ve risk değerlendirme ekibinin bütün üyeleri için teşvik edici çabalar devreye sokulmalıdır.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin eylül ayı itibariyle 2015’in ilk 9 ayında bin 317 işçi iş kazası nedeniyle hayatını kaybetti. İş kazalarının %98’inin önlenebildiği gerçeğini hatırlatırken…
Herkese; sadece kazasız değil işine mutlu giden, işini benimseyen ve iş yaparken gülümseyen çalışma arkadaşları dileğiyle…
Şahbender KORKMAZ
KİSGUD Başkanı
(Kamuda İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanları Derneği)