GENÇLİK SORUNLARI ÜZERİNE KISA BİR YAZI

Gençlik Varsa Hareket Fazladır, Sorun da Fazladır!

Yaşamın ilk dönemleri organik bir canlılık ve tazelikle geçer. Yeni açan bir çiçek, filiz veren bitki, yeni doğmuş bir kuzu dinamik bir reaksiyon içerisindedir. İnsanların da yaşamının en dinamik, en güzel, en güçlü ve umutlu dönemi çocukluktan sonra bu enerjinin en üst noktasına ulaşıldığı gençlik dönemidir. Bu dönem, enerjinin yoğun yaşandığı, stres ve kırılmaların da aynı zamanda sık yaşandığı dönemdir. Aslında her değişim bir durumdan ötekine geçiş ile eski alışkanlıklardan sıyrılıp, yeni koşullara uyma zorunluluğu getirdiğinden, kendine göre bir zorluk taşımakta, dolayısıyla bir kriz ya da bunalım dönemi olarak da adlandırılabilmektedir.

Gençlik dönemi bireyin fiziksel, sosyal ve psikolojik olgunluğa erişmesinin tamamlandığı, çocukluktan yetişkinliğe geçişin sağlandığı, insan hayatının oldukça önemli bir dönemidir. Dünya Sağlık Örgütü, 10–19 yaşlarını ergenlik dönemi, 15–24 yaşlarını, gençlik dönemi olarak belirlemekte ve 10–24 yaş arasındaki bireyi “Genç İnsan” olarak tanımlamaktadır.

Ergenlik dönemi üç evrede incelenebilmektedir:

Erken Ergenlik Evresi

Kızlarda11–13, erkeklerde 14–15 yaşlarını kapsamaktadır. Bu evrede cinsel ve fiziksel büyüme çok hızlıdır. Değişime uyum sağlamakta zorlanan ergen, şaşkınlık ve endişe hisseder. Çevreye ani çıkışları olur ve çevrenin de kendisini anlayamadığını, sevilmediğini düşünür. Hayali bir izleyici kitlesinin olduğunu düşünen ergen, “nasıl görünüyorum” sorusunun cevabını bulmaya çalışır.

Orta Ergenlik Evresi

15–18 yaşlarını kapsar. Bu evrede büyüme yavaşlar. Tepkisel davranışın yerini, üzerinde düşünülmüş davranış ve tutumlar alır. Karşı cinse ilginin başladığı bu dönem, cinsel kimliğine bağlı roller de edinilir. Özgür olma isteği ve arkadaşlarına verdiği önem artar. Yetişkinleri model alma, taklit başlar, sigara, alkol gibi olumsuz maddeler seçilebilir. Bu dönemde “ben kimim” sorusunun cevapları aranır.

Geç Ergenlik

18–24 yaşlarını kapsar. Bu evrede büyüme, gelişme tamamlanır, endişe kaybolur. Cinsel kimlik kazanılmış, ben kimim sorusu cevaplanmıştır. Geleceğe ilişkin karar alabilecek sosyal olgunluğa ulaşan genç, eş ve iş seçebilecek beceriyi kazanmıştır. Çevresiyle rahatça iletişim kurar ve “ne olacağım” sorusunu cevaplamaya çalışır.

Gençler Neden Önemlidir?

 Gençler toplumların ekonomik ve sosyal kalkınmalarını sağlayan lokomotiflerdir.
 Gençlik döneminde oluşan davranış biçimleri hem bireyin bütün yaşamını hem de tüm toplumu etkilemektedir.
 Bir ülkenin geleceği için yapabileceği en önemli yatırımlardan biri gençlerin sağlık ve gelişim ihtiyaçlarını yeterince dikkate alıp kaynak ayırmaktır.

Gençleri Hangi Sorunlar Beklemektedir?

Dünya nüfusunun %30’unu (1 ½ Milyar) oluşturan genç insanların %85’i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Türkiye’de ise nüfusun % 50’si 25 yaş ve altında bulunmaktadır.

Gençleri yoksulluk, yetersiz eğitim, işsizlik, cinsellikle ilgili sorunların da olduğu bir dünya beklemektedir.

Yoksulluk

Dünyadaki tüm genç nüfusun ¼’ü yoksuldur ve 238 milyon genç 1$’ın altında bir gelirle yaşamaktadır.

Yetersiz eğitim

115 milyon çocuk hiç okula gidememektedir ve bunların % 60’ı kız çocuklardan oluşmaktadır.
2000 yılı verilerine göre, yaklaşık 82 milyon genç kadın ve 51 milyon genç erkek okur-yazar değildir.

İşsizlik

Yasal olmayan ve tehlikeli işlerde çocuk işçiler kullanılabilmekte ve dünyadaki işsizlerin %50’si, gelişmekte olan ülkelerde ise %80’i gençlerden oluşmaktadır. Dünyada 10 ile 14 yaşarası 73 milyon ergen çalışmaktadır.

Cinsellikle İlgili Sorunlar

Dünyada bir yılda doğan yaklaşık 15 milyon çocuğun annesi ergenlik dönemine ait yaşlardan olup, her yıl meydana gelen sağlıksız düşüklerin 4 milyonu (%25) da ergenlik yaş grubuna aittir. Yine her 20 ergenden birinde HIV/AIDS dışında Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyon (CYBE) görülmektedir. Yeni HIV/AIDS vakalarının yarısı da, 10–24 yaş grubundandır.
Gençleri bekleyen pek çok sorun bulunmaktadır ve gençler kendi dönemlerine özgü sorunların yanında hayatla ilgili bu sorunlarla da başa çıkma durumunda kalabilmektedir.

Gençlik Döneminin Başlıca Sorunları

Gençler fiziksel, ruhsal yönden büyüyüp gelişirken bazı riskler, yeni durumlar söz konusu olabilmektedir. Yaptıkları ve yapacaklarıyla dünyaya ben de varım diyerek meydan okumaya çalışan ergen için riske girmek hiç de zor değildir. Bazen basit bir merakla başlayan işler, sonunda güç gösterisi haline dönüşebilmektedir. Adeta bir kozanın içinde olduğunu, kozanın kendisini koruyacağını düşünen genç, kolaylıkla risk alabilmekte ve sorunlarla karşılaşabilmektedir. Bu dönemde görülen ve risk almaya bağlı gelişen sorunlardan bazıları şunlardır;
 Kaza ve Yaralanmalar
 Yanlış Beslenme Alışkanlığı
 Hareketsiz Yaşamdan Kaynaklanan Sorunlar
 Kişisel Hijyen Sorunları
 Cinsel Davranış ve Üreme Sağlığı Sorunları
 Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı
 Kimlik Sorunu
 Psikolojik Sorunlar

Kaza ve Yaralanmalar

Gençlerin yetişkinlere göre daha fazla kaza ve yaralanmayla karşılaşabildiği görülmektedir. Kaza ve yaralanmaları iki ayrı grupta değerlendirmek mümkündür. Bunlar; kasıtsız yaralanmalar ve kasıtlı yaralanmalar-şiddettir.

 Kasıtsız Yaralanmalar:
Emniyet kemeri kullanmama, alkollü araç kullanımına bağlı oluşan kazalar, spor yaralanmaları, boğulma, ateşli silahla yaralanma ve zehirlenme gençlerde sıklıkla görülmektedir.

 Kasıtlı Yaralanmalar-Şiddet:
Yaşın hafifletici bir neden olmasına bağlı olarak çocuklar ve gençler çete-mafya-töre cinayetlerinde kullanılabilmektedir.
Gençler terör örgütlerinin hedef gruplarındandır. Ait olma duygusu, kahraman olma isteği ve meydan okuma davranışları terör örgütlerinin gençleri seçmesi için yeterli neden olmaktadır.
İlişkide de şiddet gençler arasında görülebilmektedir. Özellikle kızlar, arkadaşını kaybetme korkusuyla istemediği bir ilişkiye zorlanmakta, hayır diyememektedir. Bu tarz süren ilişkide cinsel istismara açık hale gelmektedir.

Yanlış Beslenme Alışkanlığı

Büyüme ve gelişmenin tamamlanması, yaşamın sürdürülebilmesi, hastalıkların önlenmesi ve sağlığın korunması için yeterli ve dengeli beslenme önemlidir.
Günümüz toplumunda çocuklar ve gençler, tüketime dayalı birçok sektörün hedef kitlesidir. Hem gıda hem de güzellik endüstrisi bütün pazarlama olanaklarını bu gruplar için kullanmaktadır. Bir yandan bol kalorili popüler fast food zincirleri beslenme alışkanlıklarında dengesizliğe yol açarken diğer yandan ise kitle iletişim araçlarının güzelliği santimlik ölçülere indirgeyen anlayışı, sürekli olarak gençleri baskı altında bırakmaktadır.

Bunların üzerine ergenin kendi bedeni ile uğraşma merakı eklendiğinde, neredeyse aç kalma sayılabilecek diyetlerin ergen kültürünün bir parçası haline gelmesi daha kolay anlaşılabilmektedir.
Yeme bozukluklarının en sık rastlandığı dönem, ergenlik dönemidir. Ergenin beden imgesini yanlış değerlendirdiği, buna bağlı olarak kendisini şişman algıladığı, yemek yemeyi reddettiği ve bu nedenle aşırı kilo kaybına uğradığı dönemler olabilmektedir. Aç kalma noktasına varan diyet programları, kendini kusturma, aşırı spor yapma, idrar söktürücü ve müshiller kullanılması gibi yöntemler sıkça gözlenebilmektedir.

Gencin bedeniyle çok yoğun uğraşması başka alanlara odaklanmasını zorlaştıracağından, ilişkilerinde ve eğitim yaşantısında bozulmalara da neden olabilmektedir.
Güzel ya da yakışıklı olabilmek için sağlıklı olmak, sağlıklı olabilmek içinse yeterli ve dengeli beslenebilmek gerekmektedir.
Ayrıca güzel olmak sadece fiziksel özelliklere indirgenirse insani değerler, kişilik özellikleri, davranışlar önemsiz algılanabilir. Oysa “güzel insan” olmak daha çok sağlam bir kişilikle mümkün olabilmektedir. Bedene gösterilen özenin kişisel gelişime de gösterilmesi gerekmektedir.

Hareketsiz Yaşamdan Kaynaklanan Sorunlar

Hareketsiz yaşam çocuklar ve gençler için fiziksel ve psikolojik sorunlara neden olabilmektedir. Adeta ekran karşısında yaşamın içine çekilmektedirler. Arkadaşlarıyla sanal ortamlarda görüşmek, bilgisayar oyunları cazip hale getirilmektedir. Sağlıksız beslenmeyle beraber hareketsiz yaşam gençler için ciddi sağlı sorunları oluşturabilmektedir. Fiziksel etkinliğin özendirilmesi, yaşam tarzına dönüştürülmesi gerekmektedir. Fiziksel etkinlikler birden çok amaca hizmet edebilmektedir. Kalp sağlığı, kasların ve kemiklerin dayanıklılığı, kilo verme, formda kalma ve stresle başa çıkma fiziksel egzersizin sayılabilecek yararlarındandır.

Kişisel Hijyen:

Gençlerin ihmal edebildiği, ailelerin ise sık sık şikayet ettiği konulardan birisi de hijyen sorunudur. Çocukluk yıllarında ebeveynin denetiminde olan hijyen konusu, ergenlik dönemiyle beraber gencin denetimine geçmektedir. Her insan gibi gençte kendi temizliğinden kendisi sorumludur.
Başta kişinin kendi sağlığı olmak üzere herkesin sağlığını korumanın en önemli aracı temizliktir. Sadece beden temizliğini değil, kullanılan her şeyi ve her ortamı temiz bırakmanın önemi de unutulmamalıdır.
Vücuda ait kişisel temizlik ile ishalli hastalıklar, soğuk algınlıkları, cildin mikrobik hastalıkları, bazı alerjik hastalıklar önlenebilmektedir.
Meme temizliği ve bakımı, dış genital organların temizliği, adet dönemi temizliği, saç temizliği ve bakımı, yüz, göz ve kulak temizliği, ağız ve diş sağlığı, el, ayak ve tırnak temizliği, sağlıklı giyinme oldukça önemlidir.
Özellikle yurt ortamında kalan gençlerin bakımlarını sürdürmeleri, kendilerinin ve kullandıkları alanların temiz bırakılması konusunda daha titiz olabilmesi gerekmektedir. Gençlerde yaygınlaşan dövme ve piersing uygulamaları hijyen koşullarda yapılmadığında, vücudun ( ağız, dil, göz çevresi ve göbek gibi ) risk oluşturabilecek bölgelerinde uygulandığında tehlikeli olabilmektedir.

Cinsel Davranış ve Üreme Sağlığı Sorunları

Ülkemizde gençlerle yapılan araştırmalar cinsel sağlık ve üreme sağlığı konularında eksik ve yanlış bilgilerinin olduğunu ortaya koymaktadır. Araştırmaya katılan gençlerin verdikleri cevaplardan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların neler olduğunu, nasıl bulaştığını, belirtilerinin neler olabileceğini ve en önemlisi nasıl korunulması gerektiğini bilmedikleri görülmüştür.
Cinsellikle ilgili konuların tabu olması nedeniyle bu konu uzun yıllar çok ihmal edilmiştir. Gençler bilgilenme konusunda çoğu zaman yalnız bırakılmışlardır. Erken ergenliğin oluşması, evlilik yaşının daha ilerleyen yıllara kayması erken cinsel aktiviteyi oluşturabilmektedir. Gençlerde risk alma davranışıyla beraber bu dönemde korunmasız ya da bilinçsiz cinsel yaşam ciddi sorunlara yol açabilmektedir. İstenmeyen gebelikler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar gençleri tehdit etmektedir.
Ayrıca, cinsel istismarla ilgili sorunlar ve istismarın sıklığı, tüm vakaların rapor edilmemesi nedeniyle tam olarak bilinmemektedir. Tecavüz, flört şiddeti, ensest, pornografi, seks ticareti gençler için oldukça önemli sorunlar arasındadır. Daha çok genç kadınlar cinsel istismara ve şiddete maruz kalmaktadırlar. Tüm dünyada, cinsel içerikli saldırıların yaklaşık % 50’si 15 yaş altı ergen kızlara karşı gerçekleştirilmektedir.
Gençlere ve ailelere cinsel davranış ve üreme sağlığı konularında bilgi vermek, hizmet sağlamak, gençlerde “hayır” deme bilinci oluşturabilmek bu konuyla ilgili sorunlarla mücadele için oldukça önemlidir.

Sigara, Alkol, Uyuşturucu Gibi Madde Kullanımı

Uyuşturucu sektörü de gençleri hedef almaktadır. Yeni şeyleri deneme merakı, yetişkinleri model alma, arkadaş grubuna ait olabilme gibi nedenlerle başlanabilen sigara, alkol ve uyuşturucu maddeler gençlerde görülen sorunlardandır.

Sigara ve alkol en sık kullanılan ve istismar edilen maddelerdir.
Dünyada 13 – 15 yaşlar arasında beş ergenden biri sigara kullanmaktadır. Üniversite öğrencileriyle ülkemizde yapılan çalışmalar, gençler arasında sigara kullanımının çok yüksek olduğunu göstermektedir. Araştırmaya katılan gençlerin yarıdan fazlası sigara içtiğini belirtmişlerdir.
Gençler arasında koklanan çözünebilen madde (tiner, bali vs.) kullanımı mağazalardan ve evlerde kolay elde edilebilirliğinden dolayı daha fazladır. Özellikle sokak çocukları daha büyük risk altındadırlar.
Alkol, ilaç, esrar, extacy kullanımında ne yazık ki artış görülmektedir.

Kimlik Sorunu

Kişinin toplumsal yerini, mesleksel konumunu ve cinsel kimliğini tanımaya, yerine oturtmaya çalıştığı bir mücadeledir.
Çocukluk döneminde ebeveyninin ya da öğretmenlerinin doğrularını, yanlışlarını sorgulamadan kabul eden genç yeni dönemde kendisine ait bir süzgeç oluşturma mücadelesine girer. Bu mücadele kiminde daha sessiz, kiminde daha dalgalı ve fırtınalı geçebilir. Ana-baba ya da toplumla değişik derecelerde sürtüşmeler, ters düşmeler olabilir. Bu süre içinde ana-babadan bağımsızlaşma, toplumsal değerleri, inançları yeni baştan tartma ve kendine yol bulma çabası baskın olabilmektedir.

Psikolojik Sorunlar

Gençlik döneminde meydana gelen hızlı fiziksel ve psikolojik değişiklikler genç için gerilim kaynağı olabilmektedir. Çevresi tarafından anlaşılma, arkadaşlarınca kabul görme, ana-babadan bağımsızlaşabilme, üniversiteye girebilme, üniversite ortamına alışabilme, cinsel yaşantı v.b. durumlar genç için kaygı yaratan durumlardır. Bu durumlara verdiği tepkiler hırçın, öfkeli olabildiği gibi içe kapanma, sıkça ağlama şeklinde de olabilmektedir. Gençlik dönemine ait bu sıkıntılar psikolojik sorunlarla da karıştırılabilmektedir.
Depresyon bu dönemde sıklıkla görülebilmektedir. Depresyondaki birey kendisini mutsuz, karamsar, yalnız hissedebilir. Ağlama isteği olabildiği gibi aşırı öfkelenme de görülebilir. Dikkat toplama güçlüğü, derslere/işine ilgi kaybı, genel isteksizlik, hareketlerde yavaşlama, uyku sorunları ve iştah değişiklikleri de depresyondaki bireyde gözlenebilmektedir.
İntihar düşüncesi ya da intihar, kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları gençlik döneminde görülen sorunlardandır.

Gençlik Dönemindeki Sorunlarla Başa Çıkma Konusunda Öneriler

Gençlerin yaşadıkları döneme özgü sorunlarla beraber içinde yaşadıkları toplumun gerçeklerinden kaynaklanan sorunlarla daha kolay başa çıkabilmeleri için yapılabilecekleri şöyle özetleyebiliriz;

 Sosyo-kültürel etkinliklere yönelmek (Tiyatro, sinema, sergi, konser, hobiler)
 Dünyada ve ülkede olup biteni takip edebilmek
 “Hayır deme” becerisi geliştirmek
 Aile ile ilişkilere özen göstermek
 Sorumlulukları artırmaya çalışmak
 Sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen göstermek, spor yapmak
 Zaman yönetimi bilinci oluşturabilmek
 Gerektiğinde profesyonel yardım alabilmek.