GELİŞEN BİR SPOR DALI: GOALBALL

İngiliz diline göre goalball terimi, kaleye atılan top manasına gelebiliyor. Aksan olarak da golbol söyleniyor bu ilginç spora.
Sanırım goalball diğer branşlara göre daha hızlı değişim gösteriyor. Elbetteki yerinde sayan hiç bir spor branşı yok lakin goalballün gelişim hızı diğer spor dallarına göre ziyade görünüyor. Mesela goalball bir kaç yıl goalballde ihtisas yapmış kişilerce takib altına alınır ve değişmesi gerekli ruleler nedeni veyahut esbabları raporlar haline getirilerek münazaraya alınır. Hususan Avrupa’da hizmet eden IBSA –Uluslararası Kör Sporları Federasyonu- içinde barındırdığı ihtisas erbabı kişiler ve idareciler adaletle ve samimiyetle bu sporun gelişimi ve değişimi için çalışıyorlar.

İsterseniz bu çalışmalara bir misal olması hasebiyle 2014’ten önceki bazı düsturlar ile 2014-2017 yılları arasında tatbik edilecek bazı kurallara göz atalım.

Değişen Kurallar[1]

Thirt time throw/Üç atış

Bilindiği gibi 2014 yılı öncesinde bir goalballcü en fazla üst üste 2 şut atabiliyordur. Fakat eğer arkasından üçüncü atışını da gereçekleştirirse penaltı cezası ile karşı karşıya geliyordu.

Şimdi ise goalballün gelişmesi adına yapılan güzel bir karara göre artık bir sporcu istediği kadar üst üste şut atabilecek. Buda Goalballün taktiksel ağırlıklı bir spor olma yolunda hamleler aldığını gösteriyor. Artık teknik direktörler tarafından istenirse bir sporcunun istediği kadar şut hakkı olabilecek.

Subtutionda oyun içinde eyeshadesleri çıkarma

Önceden oyuncu değişikliğinde ismi anons edilse dahi saha dışına çıkıncaya kadar ‘eyeshadeslerine‘ dokunamayan sporcu bu yeni kural ile artık ismi yani forma numarası anons edildikten sonra ‘eyeshades’lerini gözlerinden çıkarabilir.

Team area ve illegal defens

Bilindiği gibi sporcuların yerleştiği ilk alana ‘team area’ denilmiş ve goalball çok dar bir alana sıkıştırılmıştır. Bu değişim sürecinde ise her iki alan(team area ve landing area) takım alanı olarak isimlendirilmiş ve sporcuların defans zamanında ‘landing area’ sınırına kadar(higball line) müdafa yapmalarına olanak sağlanarak goalballü tam bir aktif branş haline getirmiştir.

Ball over

Artık ‘ball over’ sadece centre cizgisinden karşı alana geçer geçmez verilirken bu değişen kurallarda landing areanın her iki kenarından dahi oyun dışına çıkar ise ball over verilerek top karşı takıma verilir. Böylece haksız rekabetin önüne geçilmiş ve pas out ile top tekrar kendilerine verilmemiş oluyor.

Goalball futbol değildir.

Evet her ne kadar goalball için görme engellilerin futbolu tabiri de kullanılsa bu doğru değildir. Evet futbol kadar görme engelliler için favori bir branştır. Lakin futbol topuna vurar gibi goalball topuna vurmak ‘personal penalty’ olarak cezai müeyyide olarak karşılarına çıkıyor.

Kendi kalesine gol atma

Futbolda bir sporcu veya kaleci oyun başladığında kendi kalesine gol atması durumunda gol olur. Eski goalballde de böyle bir kural vardı fakat goalball futbol olmadığından bu kural kaldırıldı ve özellikle oyun başladığında atılan şut kendi kalesine girdiğinde gol kabul edilmiyor ve out işlemi sayılarak rakip takıma iade ediliyor. Yani artık ilk şutu ‘coin toss’u kaybeden takıma verilmiş oluyor.

Team penalties/Takım Penaltıları

Son şutu atan sporcu kaleye geçerken yeni değişim ile artık rakip antrenör kaleye geçecek olan sporcuyu belirler. Eğer 3 sporcu takım alanına yerleşmiş ve sonra ‘team penalty’ olmuş ise ancak bu 3 sporcu arasından kaleciyi seçebilir.

Referee time out’ Antrenör time out ve substitionları sesli isteyebilir

Özellikle topa sahip takım 10 saniye süresinin daha fazla ilerlememesi amacıyla el işareti ile yaptığı time out isteğini hakemin görmediği durumlarda ‘referee time out’ diyerek uyarmış oluyor.

Time out sayısı 4’e çıkıyor

Önceden 3 olan ‘Time Out’ artık her takım için 4 adet olarak kabul edilmiş. Böylece goalballün tam bir taktik mücadelesine girdiği kabul edilmekte. Antrenörler ve teknik adamların dikkat etmesi gereken nokta şudur. Eğer bu ‘4 time out’un hepsini kullanmak istiyorlar ise ilkyarı en az ‘1 time out’ kullanmaları gerekir.

Coin- toss/Yazı tura

Karışıklığı önlemek amacıyla masaya göre ‘left side’ şut atan takıma verilir. Diğer takımda ‘right sideye’ yerleşir.

Uniforms/Üniformalar

Formalarda sporcu numaraları mevcut olduğundan maç ve masa hakemleri tarafından rahatlıkla görülebilmesi gerekmektedir. Bu nedenle sporcular formalarını şortlarının içine sokamıyorlar artık.

Ten second/On saniye

Top sporcunun elinden çıkar çıkmaz stop ettirilen kronometre artık top ‘higball’ çizgisine ulaştığında stop ettiriliyor. Böylece topun daha kısa sürede oyuna sokulması hedeflenmiş oluyor.

Official time out

Artık official time out alındığında nedeni de anons ediliyor.

A) Official time out! Equipment check!(eyeshades, shoe laces, player epuipment, court repairs …)

B) Oficial time out ! Clarification!

Goalballü yöneten hakemlerden biri yanlış karar verebiliyordu veya karşı taraftaki hakem arkadaşı bu yanlış karar karşısında herhangi bir tavır veya karakteristiki bir davranışta bulunamıyordu. Şimdi ise böyle bir durumda “Official Time Out Clafirication!” denilerek centre de bir araya gelinerek konu ile ilgli görüşebiliyor ve sonuca bağlayabiliyorlar. Bu kural seyircilere yönelik olarak da verilebilir.

C) Official time out! Noise!

Oyuncuların dikkatini ve topun sesini takip etmeyi engelleyecek ses ve gürültüler için alınır ve uyarılır.

Sporcuların oyun içinde ‘eyeshades control’ demesi

Sporcuların rakip sporcuları için hakeme yönelik ‘eyeshades chek’ yani rakip takımın gözlüklerini kontrol et gibi isteklerde -görmediklerinden dolayı- bulanamazlar. Böyle bir durumda artık bir düdük ve akabinde ‘delay of game’ ile cezalandırılırlar.

Takımların ısınması

Takımlar 5 dakika boyunca hakemlerin kontrolünde ısınabilirler. Her takım kendi yarı alanını kullanmak zorundadır. Fakat adaletsizliğe, karmaşıklığa ve rakibin sahasını kullanmaya yönelik tavırların ilki ‘warning’ olarak uyarılır ikinci hatada ise ‘penaltı cezası’ verilir.

Substution/Oyuncu değişikliği

Yeni kural öncesinde 3 oyuncu değişikliği hakkı bulunurken artık takımlar 4 sporcu değişikliğine gidebilir. Fakat ilk yarıda sporcu değişikliğine gidilmemişse ikinci yarı ancak 3 sporcu değişikliği yapabilirler.

Equipman check/Ekipman kontrolü

Isınma ve ‘eyepaches’ler takıldıktan sonra 90 saniye ‘equipman check’ anonsu yapılır ve bu süre içinde sporcu kontrolleri bitirilir ve maç başlamaya hazır hale gelir.

Topun formaya sürdürülmesi

Bilindiği gibi ıslak bir top ile randımanlı şut atmak olanak dışıdır. Bu nedenle bazı sporcular topu ıslanmış formalarına sürterek ıslanmasını sağlayabiliyorlardı. İşte bu yeni kural ile top formaya sürülemiyor. Aksi durumda ‘personal penalty’ cezası veriliyor.

Hülasa/Özet olarak

Özet olarak şu denilebilir ki, goalball süratle gelişiyor. Goalball büyüyor. Goalball yayılıyor.

Kaba fiziksel üstünlüklerin yerine taktik, bilgi, donanım, motivasyon ve akli üstünlüklerinin kazanacağı bir engelli spor branşı şekline giriyor.

Denilebilir ki Beden Eğitimi ve Spor ilminden yoksun olanların ve antrenörlük seminerlerinden hakkıyla eğitim alamayanların, goalballe hizmet aşkı yaşamayanların bu sporda başarılı olamayacakları bir durum çıkıyor ortaya. Sadece gidip geldiği ve yerinde saydığı bir memuriyet oluyor onlar için.

Velhasıl bu değişiklikler ile kaliteli şut atan bir sporcuya engel koyulmayarak önü açılıyor. ‘Team area’ ve ‘illegal defans’ ile de hiperaktif bir müdafa sporcusuna geniş bir savunma bölgesi açılarak hareketli bir savunma imkanı sunuluyor. Bununla beraber rakip takımın menfaatine olacak olan toplar ‘pas out’ gibi eski kuralları yok sayarak yeni ‘ball over’ler ile artık geri verilerek haksızlığa son veriliyor. Yine ‘subtition’ ile oyun dışı kalan bir goalballcüyü rahat bırakarak terden ıslanmış ve kendisine sıkıntı vermiş ‘eyeshades’ini daha saha içinde ister ise çıkarmasına izin vererek doğal davranmasına imkan veriliyor. Benchte bekleyen sporcuların daha çok oyuna girmeleri sağlanarak ‘3 subtition’ yerine ‘4 subtition’ hakkı verilerek oyuna dinamizim katılıyor. Ayrıca teknik direktör ve antreönörlerin taktiklerini oyuncularıyla paylaşmalarına daha fazla izin verilmesi adına ‘4 time out’ hakkı verilerek bu oyunun taktiksel bir oyun yumağı haline getiriyor. Adalet adına refereelerin haksızlık durumunda birbirleri ile konuşmaları için ‘clarification’ izni verilerek doğabilecek bir adaletsizliğin önüne geçiliyor. ‘Team penalty’ yani takım penaltıları olduğunda teknik adamların rakip kaleciyi seçmesi ile sporun gollü geçmesine bir nebze olsun imkan tanınıyor. Ve yine bir adaletsizliği ortadan kaldırmak ile ilgili olarak bir goalball maçının başladığında istem dışı kendi kalesine gol atarak karşı takıma -ki kendisinin atmadığı golü vermesi- yanlışında dönülerek hakiki başarı ile goalballün büyümesi gerçekleştirilmiş olunuyor.

Anlaşıldığı gibi görme engelli spor branşı olan Goalball adilleşerek ilerliyor. Tabi bununla beraber zihinlerin de değişmesi gerekmektedir. Bunu müteakib değişmeyen zihinler ile beraber goalballün geleceğine İsrail’in Filistine uyguladığı zulüm gibi zulmetmiş olunabilir.

Not: Oyun kuralları ile ilgili bilgiler 11-17 Mart 2014 tarihinde Erbil’de Uluslararası Goalball Level 3 hakemi Reza Dehgan ve Hoşeng Şerîatî tarafından verilmiştir.

[1] Bu bölüm www.goalball-golbol.blogspot.com sitesinden kaynak olarak alınmıştır.

Metin AYHAN