EDEBİYATIMIZDAKİ İLKLER

– Dünyanın bilinen ilk destanı: Sümerlerin Gılgamış Destanı’dır.
– Dünyanın halen yaşayan, en büyük ve ilk Müslüman Türk Destanı: Kırgızların Manas Destanı
– İlk Türk destanı : Alp Er Tunga Destanı
– Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin : Orhun Abideleri
– İlk alfabemiz: Göktürk Alfabesi
– Bilinen ilk Türk yazarı Yollug Tigin’dir.
– İlk sözlüğümüz: Divan-ı Lügat-it Türk / Kaşgarlı Mahmut
– Türk şiirinin en eski lirik şiir örneği Aprın Çar Tigin’dir.
– İlk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz: Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip
– Mesnevi tarzında yazılmış ilk eser : Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip
– İlk Türkçe yazılan ilk kitap : Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip
– İlk siyasetname : Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip
– Tekke şiirinin babası: Ahmet Yesevi

– İlk divan şairi: Hoca Dehhani
– İlk divan sahibi sanatçımız Yunus Emre’dir.
– İlk hatıra kitabı : Babürşah / Babürname
– İlk hamse yazarı : Ali Şir Nevai
– İlk tezkire : Ali Şir Nevai / Mecalisün Nefais
– İlk seyahatname : Mir’atü’l- Memalik / Seydi Ali Reis
– Edebiyatımızda çoçuklar üzerine yazılmış ilk eserler Nabi’nin Hayriye’si ve Sümbülzade Vehbi’nin Lütfiye’sidir.
– İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünun / Katip Çelebi
– Divan Edebiyatı’nın Sebk-i Hindi tarzını ilk temsilcisi Naili’dir.
– Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
– Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi: Nedim
– İlk kez şarkı türünde eser veren: Nedim
– Divan Edebiyatı’nın ilk şairi Hoca Dehhani, son şairi ise Şeyh Galip’dir.

– İlk resmi Türkçe gazete :Takvim-i Vakayi (Günümüzdeki Resmî Gazete)
– İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval / Şinasi ile Agah Efendi
– İlk yarı resmî gazete : Ceride-i Havadis
– İlk çeviri roman : Yusuf Kamil Paşa / Fenelon’dan Telemak / 1859
– Hazine-i Evrak ilk edebiyat dergimizdir.
– Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı: Süleyman paşa / Sarf-ı Türkî
– Edebiyat kelimesini bizde ilk kullanan: Şinasi
– İlk makale : Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi – Şinasi
– İlk Türk gazeteci Şinasi’dir.
– İlk şiir çevirisini yapan Şinasi’dir.
– İlk Edebiyat tarihçimiz: Abdulhalim Memduh Efendi
– Türk Edebiyatı’nda batıdan yapılan ilk fabl çevirisi Şinasi tarafından yapılmıştır.
– Noktalama işaretlerin ilk kez kullanan Şinasi’dir. Şinasi Şair Evlenmesi’nde kullanmıştır.
– İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi / Şair Evlenmesi /1859
– İlk atasözleri kitabı : Şinasi / Durub-i Emsal-ı Osmaniye
– Edebiyatımızdaki ilk antoloji Harabat’tır.(Ziya Paşa)
– İlk edebi tartışma Ziya Paşa ile Namık Kemal arasında olmuştur.
– Sahnelenen ilk tiyatro: Namık Kemal / Vatan yahut Silistre
– Bizde batılı anlamda ilk eleştiriyi yazan: Namık Kemal / Tahrib-i Harabat
– Edebiyatımızdaki ilk eleştirmen Namık Kemal’dir
– İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı : Ahmet Vefik paşa
– Basılan ilk küçük hikaye kitabı Küçük Şeyler’dir. (S.Sezai,ilk gerçekçi hikaye)
– Edebiyatımızdaki ilk hikaye kitabı Letafet-i Rivayet’tir. ( Ahmet Mithat Efendi)
– Türk Edebiyatı’nda yayınlanmış ilk öykü kitabı Emin Nihat Tarlan’ın Müsameratname’dir.(1872)
– İlk tarihi roman: Namık Kemal / Cezmi , Ahmet Mithat / Yeniçeri

– İlk köy romanı: Nabizade Nazım / Karabibik
– İlk natüralist eserimizin yazarı: Nabızade Nazım / Zehra
– Edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman denemesi Nabizade Nazım’ın Zehra adlı eseridir.
– İlk pastoral şiir: Abdülhak Hamit Tarhan / Sahra
– Edebiyatımızda ilk kafiyesiz şiirini yazan : Abdülhak Hamit / Validem
– Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan : Abdülhak Hamit / Eşber veya Sardanapal
– Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri: Abdülhak Hamit / Nesteren
– İlk köy şiiri: Muallim Naci / Köylü Kızların Şarkısı
– İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamus’ul Alam / Şemsettin Sami
– İlk Türkçe sözlük: Şemsettin Sami / Kamus-ı Türki
– İlk yerli roman : Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat
– İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık
– Edebiyatımızdaki ilk realist romancı Recaizade Mahmut Ekrem’dir.
– Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan: Recaizade Mahmut Ekrem
– İlk realist roman : Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdası
– İlk mensur şiir yazarı R.Mahmut Ekrem’dir.
– Türk Edebiyatı’nda bilinen ilk çocuk gazetesi Çocuklar İçin Mümeyyiz’dir.
– İlk edebi topluluk Servet-i Fünun’dur.
– Edebiyatımızda anjabmanı ilk kez Tevfik Fikret kullanmıştır.
– Serbest müstezatı aruzla deneyen ilk şairimiz Tevfik Fikret’tir.
– Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren: Tevfik Fikret
– İlk çocuk şiirlerini yazan: Tevfik Fikret / Şermin
– Edebiyatımızdaki ilk çağdaş roman Mai ve Siyah’tır.(Halit Ziya)
– Batılı tekniğe uygun ilk roman : Halit Ziya Uşaklıgil / Aşk-ı memnu
– İlk mensur şiir örneklerini veren : Halit Ziya Uşaklıgil
– İlk mizah dergisi: Diyojen /Teodor Kasap
– İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eylül
– İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk:Fecr-i Ati
– Edebiyatımızda ilk kadın romancı Fatma Aliye’dir.
– İlk fıkra yazarı : Ahmet Rasim
– Hikayede gerçek anlamda ilk kez Anadolu’yu işleyen: Refik Halit Karay
– En başarılı psikolojik roman yazarımız: Peyami Safa / 9.Hariciye koğuşu
– Aşık Veysel ilk olarak A.Kutsi Tecer tarafından Türk halkına tanıtılmıştır.
– Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler
– Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
– Konuşma diliyle yazılmış ilk hikayenin yazarı: Ömer Seyfettin
– Cumhuriyet sonrası ilk beyanname yayınlayan edebi topluluk Yedi Meşaleciler’dir.
– En uzun ömürlü edebiyat dergimiz 1933 yılında çıkmaya başlayan Varlık Dergisi’dir.
– Yahya Kemal bütün şiirlerini aruzla yazmıştır ,yalnız Ok şiiri hece vezni ile yazmıştır.
– İlk çocuk yayınımız ise Eftal ve Mümeyyizdir.(1869)
– Türk Edebiyatı’ndaki ilk deneme yazarı Nurullah Ataç’tır.
– Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan : Mehmet Emin Yurdakul
– Ülkemizdeki ilk Müslüman kadın tiyatrocu Afife Jale’dir.
– İlk sosyolog Ziya Gökalp’tir.
– Aydınlar arasında heceyi ilk kez deneyen sanatçı M.Emin Yurdakul’dur.
– Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan sanatçımız M.Emin Yurdakul’dur.
– Edebiyatımızda serbest vezni ilk kez Nazım Hikmet kullanmıştır.(1929)
– Edebiyatımızdaki ilk fıkra yazarı Ahmet Rasim’dir.
– Kurtuluş savaşımızı doğrudan işleyen roman : Ateşten Gömlek / Halide Edip Adıvar
– Amerikan Kız Koleji’nde okuyan ilk Türk Halide Edip Adıvar’dır.
– Hayat hikayesini İngilizce yazan ilk yazarımız Halide Edip Adıvar’dır.
– Milli Mücadele’de bulunan ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar’dır.
– Türkiye’de kurulan ilk kadın derneği kurucularından biri Halide Edip Adıvar’dır.
– Atatürk’e muhalefet olan ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar’dır.
– Sürgüne gönderilen ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar’dır.
– Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü
– Bizde epik tiyatro türünün kurucusu: Haldun Taner
– Türk Edebiyatı’nda iç monolog tarzı yazılmış ilk roman Bir Düğün Gecesi’dir.(Adalet Ağaoğlu)
– Türk Edebiyatı’nda post-modern tarzda eser veren ilk yazarımız Oğuz Atay’dır.(Tutunamayanlar)
– Türk Edebiyatı’nda yazıya geçirilen ilk masallar Billur Köşk Masalları’dır.
– Türk masalları ilk defa yurt dışnda 16.Lui döneminde Fransa’da yayınlanmıştır.
– Türk masallarını ilk defa derleyen İ.Kunoş adlı Macar bilim adamıdır.
– İlk yerli çizgi roman, Türk Kahramanı Köroğlu’dur.(1953)
– Ülkemizde ilk çocuk çizgi roman türü Kara Maske’dir.(1943)
– İlk matbaada basılan ilk kitabımız Vankulu Lügati’dir.
– Türkçe’nin ilk gramer kitabını Baskakov yazmıştır.
– İlk Nobel Edebiyat Ödülü alan ilk Müslüman yazar Necip Mahfuz’dur.(Kayra)
– Türkiye’de lügat sözlük hakkında yazılan ilk lügat Bir Lügat Bulamadım’ dır. (Mehmet Doğan)
– Dünya edebiyatındaki ilk hikayeci ve eseri: Boccaio Decamkeron
– Dünya edebiyatındaki ilk modern roman : Cervantes / Don Kişot
– Deneme türünün kurucusu: Montaigne
– Komedi türünün ilk büyük ustası: Aristofanas
– Trajedi türünün ilk büyük ustası: Aiskylos
– Fablın kurucusu: Aisopos
– Dünyada ilk özgün çizgi roman New Fund’dur.(1935)
– Dünyada ilk özgün çizgi macera hikayesi Dick Tracy’dir.(Chester Gould)
– Dünyada ilk kez resimle yazıyı birleştiren,konuşma balonları hazırlayan ressam William Hogarth’tır.
– Dünyadaki ilk kadın romancı Afraben’dir(Afrahat)
– Dünya edebiyatındaki ilk realist roman Madama Bovary’dir.
– Nobel edebiyat ödülünü ilk kez İsviçre kazandı.

Hazırlayan:
Yusuf ALTINSOY / Türk Dili ve Edb. Öğrt.