Çocuğumda İştahsızlık Var, Kaygılanmalı Mıyım?

Çocuklarda iştahsızlık sorunu ve çözümü, bazen çok kolay bazen de karmaşık bir sürece yol açabilir. Çocuklarda dönem dönem yemek yeme isteğinde azalmalar olabilir. Genel bir iştahsızlıktan bahsetmek için, çocuğun uzun süren ve normal iştahının dikkat çekici şekilde azalmış olması lazımdır. Şu da bir gerçek ki anne babalar bazen çocuğun iştahının azalmasını gözlemlerken abartabilirler. Bu tarz aileler, çocukların iştahlarının normal olduğunu fark etmeyebilirler. Tabi ki aşırı yemek yeme isteği gibi iştahsızlıkların da ciddi olarak gözlemlenmesi gereklidir. Keza çocukların bedensel ve zihinsel gelişimleri için beslenme çok ama çok önemlidir. Bilinçli aileler, çocuklarının ağırlık ve boy persentil değişimlerini izleyerek, gerekli olan girişimleri yapmaktadırlar. Çocuklarda iştahsızlık olgusundan bahsedebilmek için iştahsızlığı körükleyen herhangi bir sağlık probleminin olmayışı önemlidir. Grip ve nezle gibi mevsimsel hastalıkların yemek yeme isteğini çok azaltacağı göz ardı edilmemelidir. Bununla birlikte iştahsızlıkla, yemek tercihini de ayırmak gerekir. Yemeği reddetme ya da seçici davranma davranışları daha çok 2 yaş civarında sık görülmektedir.
Uzmanlara göre çocuklarda gerçekten bir iştahsızlık varsa bunun nedeni ya psikolojiktir ya da bazı hastalıklardan dolayıdır.

Psikolojik Nedenleri Bağlı İştahsızlık
Çocuklarda İştahsızlık nedeni olarak çoğunlukla psikolojik faktörler öne çıkmaktadır. Çünkü bir çok çocuk anne babasından, yemek yemeyi isteklerini yaptırmak amacıyla kullanmaktadır. Daha açık bir ifadeyle yemek yeme doğal bir süreç olmaktan çıkıp, ödül pekiştireç mekanizmasına bürünür. Tabağındaki yemeğini bitirirsen, bilgisayarında oyun oynayabilirsin tarzı davranışalr küçük bir örnektir. Bir süre sonra çocuk bunu koz olarak kullanacak ve istekleri yerine tam getirilmeyince yemek yemeyi de red etme davranışları başlayacaktır. Böylece çocuk, ebeveynlerinden istediklerini en kolay karşılayabildiği bir kanal açmış olacaktır. Çocuk için yemek yemeye direnç göstermek, anne-babaya karşı güçlü bir silah niteliği kazanmıştır. Ebeveynlerle çocukları arasında yaşanan olumsuz yeme davranışı süreklilik gösterirse, duygu durum bozukluğuna varan sorunları doğurabilir. Bu durumda genellikle çocuğun istedikleri olur, yemeklerde seçicilik ve öğün atlamaları yaşanır.
Çocuğun hayatında ev değişikliği, taşınma nedeniyle hava değişimi, tatil, evden uzaklaşma, anneden ya da babadan ayrılma gibi bazı nedenlerle de geçici iştahsızlıklar olabilir. Bu tür iştahsızlık, yeni duruma uyum sağlandıktan sonra ortadan kalkacaktır.

Çocuklarda Sağlık Sorunları Nedeniyle Oluşan İştahsızlık
Çocuklarda bazı hastalıklar henüz tanı konmadan önce iştahsızlık şeklinde belirti verebilir. Anemi (kansızlık), barsak parazitleri, enfeksiyon hastalıkları, hipertiroidi, diyabet, konjenital kalp hastalıkları ve besin zehirlenmesi gibi sağlık problemleri buna örnektir. Çocuğunuzdaki iştahsızlığın uzun süreceğini ya da nedenini tahmin edemediğiniz durumlarda sağlık kurumun başvurmanız önemlidir. Yine diş çıkarma sırasında, basit nezle, üşütme gibi problemlerden dolayı geçici iştah kayıpları yaşanabilir.
Çocuğun İştahını Artırmak İçin Neler Yapılmalıdır?
Çocuktaki iştahsızlık uzun süredir devam ediyorsa ve büyüme eğrisi iyi gitmiyorsa, kaygılanmak gereklidir. Bu durumda hekim yardımı gereklidir. Sağlık kurumunda yapılacak araştırma ve tetkikler sonucunda gerekiyorsa tedavi programı başlatılacaktır. Tedavi sürecinde doktorun talimatlarına titizlikle uyulmalı, eğer ilaç verilmişse aksatmadan kullanılmalıdır.
Çocuklara Olumlu Beslenme Alışkanlığı Kazandırmak İçin Bazı Öneriler
Çocuklar 0-1 yaş aralığındaki süre içinde 6 kg , 2., 3., ve 4. yıllarda ise ortalama 2 kg/yıl şeklinde kilo almalıdır. Daha sonraki yıllar, kilo alımları fazla olmaz.
Çocuğunuz, çeşitli sıvı içecekleri (Süt, meyve suyu, su, kola, çay gibi) ne kadar tüketiyor, bunu saptayın. Çocuklar çoğunlukla yemek yerine içmeyi tercih ederler. Bu da onlarda doygunluk hissi oluşturur. Bu nedenle yemekten bir saat kadar önce sıvı tüketimini sınırlandırın. Çocuğunuzun yemeklerini sıvı hale getirmeyin, eğer halen yemeklerini biberon ile içiyorsa, biberonu bırakıp, fincan-kaşık kullanmaya başlayın. Bu durum çocuğun sıvı alımını doğal olarak azaltmış olacaktır.

Çocuğunuzun yemek seçimine uygun olarak farklı çeşitte besinler sunun. Ispanak bir kez yumurtalı pişirildiyse diğer gün yoğurtlu veya pirinçli olabilir… Ispanağı bir kez pirinçli pişirdi iseniz, bir dahaki sefere böreğin içinde kullanın.
Yemek tüketiminde yetişkin ölçeği değil, çocuğun gereksinimine göre ayarlanmalıdır. Bu miktarı, çocuğun yaşı, kilosu, sağlık durumu ve rutin iştah durumu gibi özelliklerine göre ayarlayın. Şayet bir diyet uzmanı takibi söz konusu ise zaten çocuğun beslenme programını ayarlayıp size verecektir.
Çocuk eğer bir öğünde yemeğini reddettiyse, tamamen farklı bir yemek deneyin. Yine reddediyorsa, bir sonraki öğüne kadar herhangi bir besin vermeyin.
Ara öğünler, küçük porsiyonlar şeklinde olmalıdır. Ara öğünlerde çocuk doyarsa, doğal olarak sonraki ana öğün verimli olmaz.
Çocuğunuza, nedeni ne olursa olsun ödül olarak şeker ve tatlı türü besinleri vermeyin. Besinleri ödül-ceza aracı olarak asla kullanmayın. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu durum, çocuğun kullanacağı ağır bir silaha dönüşecektir.
Yiyecekler, çocukların kolay yiyebileceği şekilde hazırlanmalıdır. Bazı aileler, havuç ve salatalığı küçük ve çeşitli şekilde dilimlerler. Bu çok doğrudur. Benzer şekilde köfte, sigara böreği, kurabiye, kek gibi besinlere de çocukların sevdiği figürler şeklinde hazırlanabilir.
Unutulmaması gereken önemli bir olgu da yetişkinlerin çocuklarına davranışlarıyla örnek olmalarıdır. Çünkü çocuklar daha çok anne babasını taklit ederler. Sözlerden çok davranışlar önemlidir.
Çocuklar akranlarıyla birlikte veya kalabalık ortamlarda yemek yerken keyif alırlar. Arkadaşlarının evinde veya dışarıda bir lokantada, piknikte yemek etkinlikleri özellikle yemek seçen çocuklarda olumlu etkiler yapar.
Sonuç olarak çocuklar bazen iştahsızlık olarak nitelendirilemeyecek, kısa süreli yemek yememe sorunu yaşayabilirler. Bazı yiyeceklere aşırı düşkün olma veya bazı yiyecekleri reddetme davranışı gösterebilirler. Bu ve benzeri sorunlar özellikle okul öncesi dönemde sıkça görülmektedir. Bu durum kaygı gerektirmez ve normal gelişimin bir parçası olarak kabul edilmelidir. Önemli olan bu durumun uzun süreli olmamasıdır. Çocuğun yemeği reddetmesi durumunda, onu zorlamayın. Eğer çocuğu yemek yemek için zorlarsanız, sorun kronik hale gelebilir.

Yazar: Elif Erdekli
Destek Eğitimi